Opsterland eerste Friese gemeente met ontheffing voor ecologisch onderzoek

De gemeente Opsterland is de eerste gemeente in Fryslân waar veel woningeigenaren geen duur ecologisch onderzoek meer nodig hebben om hun woning te isoleren. De provincie Fryslân heeft hiervoor een ontheffing verleend op basis van het pre-Soortenmanagementplan (SMP).

Biodiversiteit en duurzaamheid hand in hand

Voor woningeigenaren is het soms moeilijk om hun woning te isoleren. Vaak is een duur ecologisch onderzoek en een ontheffing nodig, omdat vleermuizen en vogels graag in spouwmuren en onder daken zitten. Deze dieren zijn beschermd. Ze moeten eerst de kans krijgen om te vertrekken voordat de isolatie kan beginnen. Het is namelijk verboden om beschermde soorten zoals vleermuizen en bepaalde vogels te verjagen, verstoren of doden.

Soortenmanagementplan

Het Soortenmanagementplan (SMP) is een uitgebreid ecologisch onderzoek in alle woongebieden van een gemeente. Hiermee kunnen er op gemeentelijk niveau maatregelen worden genomen om dieren die in woningen leven te beschermen. Een individueel ecologisch onderzoek is dan niet meer nodig.

De gemeente Opsterland heeft een pre-SMP ontheffing gekregen omdat het ecologisch onderzoek voor het SMP is gestart en er 21 vleermuiskasten zijn geplaatst als kraamverblijven. Dit onderzoek doet Opsterland samen met Oost- en Weststellingwerf. Oost- en Weststellingwerf krijgen ook een pre-SMP wanneer alle kraamkasten zijn geplaatst.

Onder het pre-SMP mogen de komende twee jaar tot 30% van de woningeigenaren binnen de bebouwde kom van de regeling gebruikmaken. De verwachting is dat het SMP over anderhalf jaar klaar is, waarna alle woningeigenaren in de bebouwde kom van Opsterland hiervan kunnen profiteren. Er moet wel altijd natuurvriendelijk geïsoleerd worden. Isoleren mag niet tussen 1 april en 31 juli, en tussen 1 november en half maart, tenzij de woning al natuurvrij is gemaakt. Dit natuurvrij maken kan vanaf half maart 2025 beginnen.

Wethouder Durk Durksz is blij dat het pre-SMP is verleend: “As gemeente fine wy ferduorsuming én bioferskaat beide hiel wichtich. It Soortenmanagementplan is in moaie balâns tusken de beskerming fan it bioferskaat en it makliker mooglik meitsjen fan it isolearjen fan huzen. Sa kreëarje wy in win-win foar de wenningeigener én de bisten dy't yn wenten ferbliuwe.

Veelgestelde vragen

Waarom moet er natuurvriendelijk worden geïsoleerd?

Bij het isoleren van huizen moet rekening worden gehouden met de Omgevingswet. Deze wet verbiedt het doden en verjagen van beschermde dieren. Tijdens het isoleren kunnen verblijfplaatsen van dieren zoals vleermuizen, zwaluwen en mussen verdwijnen. Deze dieren verblijven en broeden vaak onder dakpannen of in spouwmuren. Om te voorkomen dat zij gedood of verjaagd worden zonder alternatief, moet er natuurvriendelijk geïsoleerd worden.

Wat is dat, natuurvriendelijk isoleren?

Voordat er geïsoleerd wordt, worden uitvliegmogelijkheden in de spouwmuur gecreëerd met speciale klepjes of flapjes. Deze worden voor kieren geplaatst, zodat vleermuizen wel naar buiten kunnen vliegen, maar niet meer naar binnen kunnen. Dit proces heet natuurvrij maken en zorgt ervoor dat vleermuizen niet gedood worden tijdens het isoleren. Bij het isoleren worden altijd kleine ruimtes vrijgehouden voor vleermuizen in de spouwmuur. Indien nodig, wordt er ook voor huismussen en gierzwaluwen gecompenseerd, al verblijven deze soorten vaker onder daken. Het vrijhouden van deze ruimtes heeft geen invloed op de isolatiewaarde en veroorzaakt geen koudebruggen. Om voldoende plekken voor vleermuizen te waarborgen om hun jongen groot te brengen, heeft de gemeente 21 grote kraamkasten geplaatst.

Kun je altijd natuurvriendelijk isoleren?

broedperiode en de winterslaap. Tijdens deze periodes vliegen de dieren niet of veel minder uit, waardoor het risico bestaat dat ze nog in de spouwmuur aanwezig zijn. Voor vleermuizen loopt de kraam- en broedperiode van 1 april tot 31 juli, en de winterslaap van 1 november tot half maart. Als een woning al vóór deze periodes natuurvrij is gemaakt, kan er wel geïsoleerd worden.

Omdat het ecologisch onderzoek in de gemeentelijke kernen nog gaande is, kan nog niet iedereen natuurvriendelijk isoleren. Onder de pre-SMP-ontheffing mag het eerste jaar 10% van de woningeigenaren natuurvriendelijk isoleren, en het tweede jaar maximaal 20%.

Natuurvrij maken kan dus op z'n vroegst tussen half maart en 1 april, of nu vóór 1 november.

Wanneer heeft de gemeente een SMP en wat voor impact heeft dat?

We zijn gestart met het ecologisch onderzoek en verwachten eind 2025 een Soortenmanagementplan (SMP) te hebben. Dan zijn alle dorpskernen onderzocht en hebben we een goed overzicht van de beschermde diersoorten. Hierdoor kan 100% van de woningeigenaren binnen de bebouwde kom natuurvriendelijk isoleren zonder dat er individueel ecologisch onderzoek nodig is. Ook andere partijen, zoals woningcorporaties, kunnen onder nader te bepalen voorwaarden gebruik maken van het SMP van de gemeente. De gemeente 'schuift' haar vergunning dan door. Het SMP is 10 jaar geldig en elk jaar wordt gemonitord hoe het met de diersoorten gaat. Zo nodig worden acties ondernomen, zoals het plaatsen van extra compenserende verblijven.

Wat zijn de kosten?

Het opstellen van het Soortenmanagementplan (SMP) brengt kosten met zich mee. Het ecologisch onderzoek dat hiervoor nodig is, kost ongeveer € 300.000,-. Daarnaast bedragen de kosten voor het plaatsen van compenserende kraamverblijven voor vleermuizen rond de € 30.000,-. De jaarlijkse monitoring van de diersoorten komt neer op ongeveer € 9.000,- per jaar.

De provincie Fryslân, het bevoegd gezag op het gebied van soortenbescherming, biedt een subsidie van ongeveer € 155.000,- om het SMP op te stellen en de jaarlijkse monitoring uit te voeren. Ook ondersteunen zij financieel bij het realiseren van de kraamverblijven voor vleermuizen.

Doordat de gemeente een groot deel van deze kosten op zich neemt, worden inwoners in de woonkernen niet geconfronteerd met hoge kosten wanneer zij hun woning willen isoleren. Zonder het SMP zou een individueel ecologisch onderzoek namelijk duizenden euro's per woning kosten.