3. Sint Martenskerk

De Sint Martenskerk, ook wel bekend als de Dorpskerk, is een rijksmonument en dateert uit 1804. Er stond eerder een middeleeuwse bouwvallige kerk die werd afgebroken in 1803, waarvan de restanten fungeren als fundament voor de huidige kerk. Het initiatief tot het bouwen van een nieuwe kerk werd genomen door de adellijke families Van Teyens en Van Lynden. 

Het kerkgebouw heeft een sobere architectuur. De muren en toren zijn opgetrokken uit een bruinachtige handvormbaksteen en dunne gesneden voeg van witte kalksteenmortel. In de zuidgevel zijn vijf grote rondboogramen geplaatst. In elk van beide afgeschuinde koorwanden is eveneens een rondboograam gezet. De noordgevel daarentegen heeft maar een rondboograam, al is er later een kleiner rondboog-venster aangebracht om te zorgen voor lichtinval op de galerij en achter het orgel. Op het dak liggen blauwe, geglazuurde Oudhollandse pannen, die mogelijk nog van de oude kerk afkomstig zijn. Op het koor is een smeedijzeren nokbekroning met vier S-vormige versieringen geplaatst. De vergulde windvaan is voorzien van de familiewapens van de families Fockens, Van Teyens en Aebinga van Humalda. De circa 16 meter hoge toren heeft een kroonlijst met op elke gevel een tympano-achtige versiering met op de onderbouw vier bolvormige hoekbekroningen. Op achtkantige torenspits bevindt zich een vergulde bol met ijzeren kruis met daarbovenop een vergulde haan. In de twintigste eeuw werd de consistoriekamer aangebouwd. 

Tot het interieur behoren onder meer een bewerkte zeventiende-eeuwse eikenhouten renaissancepreek-stoel en achterschot, afkomstig uit de vorige kerk. Ook het doophek, koperen lezenaar en de koperen kaarsen-

kroon met drie koperen armen en twee lichtarmen zijn daaruit afkomstig. De klok uit 1793 is ook bewaard gebleven. Het eenklaviers orgel is gemaakt in 1856 door orgelbouwer L. van Dam en Zonen uit Leeuwarden en werd geschonken door baronesse Van Lynden van Borcharen ter nagedachtenis aan haar dochter Ypkjen Hillegonda. Het contract met Van Dam is bewaard gebleven.

In het midden van de kerk liggen twee hardstenen grafzerken uit 1614 en 1635. De zerken van de oude kerk zijn blijven liggen en geïntegreerd in de vloer van de huidige kerk, omdat ze de grafkelder van de familie Fockens afdekken (nadien geërfd door familie Van Teyens wegens uitsterven familie Fockens). De kerk wordt omgeven door een omheind kerkhof. Aan de oostzijde van de kerk ligt het omheinde familiegraf van familie Van Harinxma thoe Slooten. Aan de zuidkant bevinden zich enkele zeventiende-eeuwse zerken en een molenzerk. Ook zijn er diverse graven van andere adellijke families uit Beetsterzwaag.

 In 1967 is de kerk grootschalig gerenoveerd. De negentiende-eeuwse banken werden toen vervangen door olijfgroene open banken en houten armstoelen. Het oude doophek werd deels herplaatst en de grafkelder van de families Fockens en Van Teyens werd gerestaureerd. De meest recente restauratie had plaats in 2001, waarbij er onder andere een nieuwe verwarming geplaatst is. De toren werd toen gerestaureerd door gemeente Opsterland, die volgens een Staatsregeling van 1798, eigenaar van de toren is. 

De kerk wordt naast kerkdiensten gebruikt voor lezingen, concerten, exposities en is regelmatig opengesteld voor publiek.