De aanwijzing van gemeentelijke monumenten
Begin 2023 nam de gemeenteraad een besluit om te starten met het aanwijzen van gemeentelijke monumenten. Monumenten laten zien hoe we vroeger leefden. Monumenten zijn vaak ook aantrekkelijk en vormen een prettige woon- of verblijfsomgeving. Om ervoor te zorgen dat dit stukje tastbare verleden niet verdwijnt, wil de gemeente historische panden en objecten gaan beschermen.
Een gemeentelijk monument is beschermd vanaf het moment dat Burgemeester en Wethouders daarover een besluit hebben genomen. Aafke Bekkema, beleidsadviseur cultureel erfgoed, is hier de komende tijd druk mee. “We hebben gekeken welke objecten en panden binnen de gemeente mogelijk voor een status als monument in aanmerking komen. Dit hebben we gedaan met hulp van verschillende historische verenigingen en betrokken inwoners. Eerder heeft in de Sa! een oproep gestaan aan inwoners om mee te denken en gebouwen of andere zaken aan te dragen.”
Wat zijn nu eigenlijk gemeentelijke monumenten?
Dit zijn objecten zoals gebouwen, maar ook bijvoorbeeld tuinen, kerkhoven, grafmonumenten, bruggen, oude muren en parken. Ze zijn van buitengewone schoonheid, hebben een bijzondere architectuur, zijn zeldzaam zijn of hebben andere bijzondere kenmerken. Hierdoor zijn ze van maatschappelijke waarde en zijn ze het waard om te behouden. Eigenaren van potentiële gemeentelijke monumenten zijn dus eigenaar van iets heel bijzonders, iets dat grote maatschappelijke waarde heeft. Om te weten of een pand of object deze waarde heeft, is het nodig om dit eerst te beoordelen. Gemeente Opsterland heeft Stichting Steunpunt Monumentenzorg Fryslân hiervoor ingeschakeld.
Hoe werkt zo’n beoordeling?
Steunpunt is in januari 2024 gestart met het beoordelen van de panden en objecten. De verwachting is dat de beoordelingen, zo’n 550 stuks, begin november klaar zijn, vertelt Aafke. “We beoordelen aan de hand van een beoordelingsformulier. We kijken naar de cultuurhistorische waarde, de architectuur, de bouwhistorie, de ligging in de omgeving, de beeldwaarde en authenticiteit en streekhistorische betekenis. Het gaat dus niet alleen om de staat van een gebouw of ander object, maar ook welke geschiedenisverhalen eromheen bestaan. Het verhalende aspect van gebouwen en locaties wordt steeds belangrijker.” Op basis van het formulier worden aan een gebouw of object punten toegekend. Dit kan leiden tot drie mogelijke resultaten: het komt niet in aanmerking voor een status, het is karakteristiek of het is monumentwaardig. “Door dezelfde criteria aan te houden als andere gemeenten, ontstaat er een ‘status quo’ voor monumenten. Dit houdt in dat monumenten op deze manier met elkaar vergeleken kunnen worden en de manier om iets te beoordelen is dan hetzelfde voor alle gemeenten. Dit zorgt voor een goede balans.”
Hoe gaat het verder nadat de beoordelingen klaar zijn?
“Van de 550 beoordeelde panden en objecten komen er naar verwachting ongeveer 70 in aanmerking voor de status gemeentelijk monument. De komende maanden benaderen we de eigenaren van deze panden en objecten voor een gesprek of organiseren we een informatiebijeenkomst”, laat Aafke weten. Er wordt dan besproken welke gevolgen een monumentenstatus heeft, hoe het pand of object beoordeeld is en hoe het zit met bijvoorbeeld subsidies en vergunningen bij verbouwingen. Op die manier kunnen eigenaren een goede beslissing maken om hun bezit wel of niet te laten aanwijzen.
Wat goed is om te vertellen is dat een aanwijzing altijd op basis van vrijwilligheid gaat en met instemming van de eigenaar. “Een goede informatievoorziening is belangrijk. Veel mensen denken namelijk dat, als je een gemeentelijk monument bezit, er niks meer aan veranderd mag worden. Dit klopt niet, veel is nog steeds mogelijk, maar wel in overleg met de erfgoedcommissie van de gemeente. Zij geven advies over hoe een restauratie of aanpassing het beste uitgevoerd kan worden. Ook kan er advies gegeven worden over verduurzaming en isolatiemaatregelen.” Er worden dagelijks monumenten aangepast aan de wensen van nu. Wel moet er bij een verbouwing of verandering aan een gemeentelijk monument altijd rekening worden gehouden met de historische waarde van het pand of object en moet er bekeken worden of ze karakteristieke waarden niet aantasten.”
Is het mogelijk om ook nu nog suggesties te doen?
“Jazeker, ook nu kunnen inwoners nog suggesties doen. Als inwoners van mening zijn dat er een pand of object beoordeeld moet worden, dan kunnen ze een mailtje sturen naar erfgoed@opsterland.nl.”
